Huyết áp thấp thoạt nghe có vẻ như là mục tiêu để phấn đấu vì cao huyết áp có thể gây nên nhiều biến chứng đáng sợ. Tuy nhiên, đối với nhiều người, huyết áp thấp có thể gây ra các triệu chứng chóng mặt và ngất xỉu. Trong những ca bệnh nặng, bệnh huyết áp thấp có thể đe dọa đến tính mạng.
Bạn có đang bị bệnh huyết áp thấp không?
Mặc dù huyết áp là khác nhau ở mỗi người, chỉ số huyết áp tâm thu (con số phía trên trong kết quả đo huyết áp) dưới 90 milimet thủy ngân (mmHg) hoặc huyết áp tâm trương (con số bên dưới) nhỏ hơn 60 mmHg thường được coi là huyết áp thấp.
Các nguyên nhân gây bệnh huyết áp thấp rất đa dạng, từ tình trạng mất nước đơn giản cho đến các rối loạn nghiêm trọng hơn do bệnh nội khoa hoặc liên quan đến phẫu thuật. Huyết áp thấp có thể chữa trị được, nhưng điều quan trọng là phải tìm ra nguyên nhân gây nên tình trạng này để điều trị đúng cách.
Triệu chứng của bệnh huyết áp thấp
Đối với một số người, huyết áp thấp có thể báo hiệu một vấn đề sức khỏe tiềm ẩn, đặc biệt là khi huyết áp giảm xuống đột ngột hoặc có kèm theo các dấu hiệu và triệu chứng như:
- Chóng mặt hoặc hoa mắt
- Ngất xỉu (ngất)
- Thiếu tập trung
- Mờ mắt
- Buồn nôn
- Da lạnh, ẩm, nhợt nhạt
Hướng dẫn hiện hành cho rằng huyết áp bình thường là nhỏ hơn hoặc bằng 120/80 mmHg mặc dù nhiều chuyên gia nghĩ rằng 115/75 là con số thích hợp hơn.
Mặc dù bạn luôn có thể đo chính xác chỉ số huyết áp bất cứ lúc nào, huyết áp không phải là cố định. Nó có thể thay đổi đáng kể trong một khoảng thời gian ngắn – đôi khi từ nhịp tim này đến nhịp tim tiếp theo, tùy thuộc vào vị trí cơ thể, nhịp thở, mức độ căng thẳng, tình trạng sức khỏe, thuốc bạn đang uống, đồ ăn, thức uống, hay thậm chí còn tùy thuộc vào thời điểm trong ngày. Huyết áp thường thấp nhất vào ban đêm và tăng mạnh lúc thức dậy.
Nguyên nhân dẫn đến bệnh huyết áp thấp?
Một số tình trạng bệnh có thể gây ra huyết áp thấp, bao gồm:
Mang thai. Vì hệ tuần hoàn của người phụ nữ giãn ra nhanh chóng trong quá trình mang thai, huyết áp có xu hướng giảm. Trong 24 tuần đầu của thai kỳ, huyết áp tâm thu thường giảm từ 5 đến 10 mmHg và huyết áp tâm trương giảm từ 10 đến 15 mmHg. Điều này là bình thường, và sau khi sinh con, huyết áp thường trở lại mức trước khi mang thai.
Bệnh tim. Một số bệnh tim có thể dẫn đến huyết áp thấp bao gồm nhịp tim rất chậm, bệnh van tim,nhồi máu cơ tim, suy tim. Những bệnh này có thể gây ra huyết áp thấp vì chúng làm cơ thể không có đủ máu lưu thông.
Bệnh nội tiết. suy giảm (nhược giáp) hoặc tăng mạnh (cường giáp) có thể làm huyết áp thấp. Ngoài ra, các tình trạng khác như suy thượng thận (bệnh Addison), lượng đường trong máu thấp (hạ đường huyết) và đôi khi bệnh tiểu đường, cũng có thể gây ra huyết áp thấp.
Mất nước. Đây là tình trạng mà cơ thể bị mất nước nhiều hơn lượng nước nhận vào. Ngay cả việc mất nước nhẹ cũng có thể gây ra suy nhược, chóng mặt và mệt mỏi. Sốt, nôn mửa, tiêu chảy nặng, lạm dụng thuốc lợi tiểu và tập thể thao nặng đều có thể dẫn đến mất nước.
Nghiêm trọng hơn nhiều là tình trạng sốc giảm thể tích (hypovolemic shock), một biến chứng của mất nước có thể đe dọa đến tính mạng. Nó xảy ra khi thể tích máu thấp gây nên giảm huyết áp đột ngột và làm giảm lượng oxy đến các mô và cơ quan. Nếu không được điều trị, sốc giảm thể tích nặng có thể gây tử vong trong vòng vài phút hoặc vài giờ.
Mất máu. Mất rất nhiều máu do chấn thương nghiêm trọng hoặc chảy máu nội tạng làm giảm lượng máu trong cơ thể, dẫn đến sự tụt huyết áp nghiêm trọng. Đây cũng là một ví dụ có thể gây nên sốc giảm thể tích.
Nhiễm trùng nặng (nhiễm trùng huyết). Nhiễm trùng huyết có thể xảy ra khi nhiễm trùng trong cơ thể lan vào máu. Những bệnh này có thể dẫn đến sốc nhiễm khuẩn gây tụt huyết áp đe dọa đến tính mạng.
Phản ứng dị ứng nặng ( sốc phản vệ). Sốc phản vệ là một phản ứng dị ứng nghiêm trọng có khả năng đe dọa đến tính mạng. Những tác nhân phổ biến của sốc phản vệ bao gồm thực phẩm, một vài loại thuốc, nọc độc côn trùng và cao su. Sốc phản vệ có thể gây ra khó thở, nổi mề đay, ngứa, sưng cổ họng và tụt huyết áp.
Thiếu các chất dinh dưỡng trong chế độ ăn. Thiếu các vitamin B12 và folate có thể gây thiếu máu (tình trạng mà cơ thể không sản xuất đủ các tế bào hồng cầu) dẫn đến huyết áp thấp.
Ai có nguy cơ bị bệnh huyết áp thấp?
Huyết áp thấp có thể xảy ra ở bất kỳ ai, mặc dù một số loại huyết áp thấp sẽ phổ biến hơn tùy thuộc vào độ tuổi hoặc các yếu tố khác.
- Tuổi: Sự tụt huyết áp khi đứng lên hoặc sau khi ăn xảy ra chủ yếu ở người trên 65 tuổi. Hạ huyết áp qua trung gian thần kinh chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ em và người còn trẻ.
- Thuốc: Những người dùng một vài loại thuốc nhất định, ví dụ thuốc chẹn alpha trong điều trị cao huyết áp, có nguy cơ bị huyết áp thấp nhiều hơn.
Điều trị bệnh huyết áp thấp thế nào?
Nếu không có triệu chứng, hoặc chỉ là triệu chứng nhẹ, chẳng hạn như những đợt chóng mặt ngắn khi đứng lên, huyết áp thấp thường không cần phải điều trị. Nếu bạn có triệu chứng rõ rệt, phương pháp điều trị tốt nhất phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra tình trạng này. Các bác sĩ thường cố gắng giải quyết nguyên nhân (rối loạn nguyên phát) – chẳng hạn như mất nước, suy tim, bệnh tiểu đường hoặc suy giáp – chứ không phải là hiện tượng huyết áp thấp. Nếu huyết áp thấp là do thuốc, phương pháp điều trị thường bao gồm việc thay đổi liều lượng hoặc ngừng hoàn toàn loại thuốc đó.
Nếu nguyên nhân gây ra huyết áp thấp là không rõ ràng hoặc không có phương pháp điều trị hiệu quả, mục tiêu trước hết sẽ là làm tăng huyết áp của bạn và làm giảm các dấu hiệu và triệu chứng. Tùy thuộc vào tuổi tác, tình trạng sức khỏe và loại huyết áp thấp mà bạn có, bạn có thể thực hiện điều này bằng nhiều cách:
Ăn nhiều muối hơn: Các chuyên gia thường khuyên bạn nên hạn chế lượng muối trong chế độ ăn uống vì natri có thể làm tăng huyết áp, đôi khi tăng đột ngột. Đối với những người bị huyết áp thấp, đây có thể là một điều tốt. Tuy nhiên, vì natri dư thừa có thể dẫn đến suy tim, đặc biệt là ở người lớn tuổi, điều quan trọng là phải hỏi ý kiến bác sĩ trước khi tăng lượng muối trong chế độ ăn uống của bạn.
Uống nhiều nước hơn: Mặc dù uống đủ nước có lợi cho gần như tất cả mọi người, uống đủ nước đặc biệt có lợi cho người có huyết áp thấp. Chất lỏng làm tăng thể tích máu và giúp ngăn ngừa tình trạng mất nước, cả hai đều rất quan trọng trong điều trị hạ huyết áp.
Mặc vớ đàn hồi : Các loại vớ đàn hồi thường được sử dụng để làm giảm đau và cải thiện tình trạng giãn tĩnh mạch có thể giúp giảm tụ máu ở chân.
Dùng thuốc: Một số loại thuốc, dù uống riêng lẻ hoặc kết hợp, có thể được dùng để điều trị huyết áp thấp xảy ra khi bạn đứng lên (hạ huyết áp theo tư thế). Ví dụ, thuốc fludrocortisone thường được dùng trong điều trị loại huyết áp thấp này. Thuốc này giúp tăng thể tích máu dẫn đến tăng huyết áp. Các bác sĩ thường kê thuốc midodrine (Orvaten, Proamatine) để tăng huyết áp khi đứng lên ở những người bị hạ huyết áp theo tư thế mạn tính. Cơ chế hoạt động của thuốc này là hạn chế khả năng giãn mạch, dẫn đến tăng huyết áp.
Thay đổi lối sống giúp điều trị và phòng ngừa bệnh huyết áp thấp.
Tùy thuộc vào lý do bị huyết áp thấp, bạn có thể làm một vài bước như gợi ý sau để giảm bớt hoặc thậm chí ngăn ngừa các triệu chứng:
Uống nhiều nước, ít rượu hơn: Rượu làm mất nước và làm giảm huyết áp, ngay cả khi bạn uống điều độ. Nước, mặt khác, chống mất nước và tăng thể tích máu.
Theo một chế độ ăn uống lành mạnh: Thu nhận các chất dinh dưỡng cần thiết để có sức khỏe tốt bằng cách tập trung vào nhiều loại thực phẩm đa dạng, bao gồm ngũ cốc nguyên hạt, trái cây, rau và thịt gà nạc và cá. Nếu bác sĩ của bạn khuyên nên dùng nhiều muối hơn mà bạn không thích ăn nhiều muối, hãy thử sử dụng nước sốt đậu nành tự nhiên hoặc thêm súp hỗn hợp khô để ngâm và trộn.
Chậm rãi khi thay đổi tư thế . Bạn có thể giảm nhẹ triệu chứng chóng mặt và choáng váng do huyết áp thấp khi đứng dậy bằng cách cử động nhẹ nhàng khi bạn chuyển từ tư thế nằm sang ngồi và đứng dậy. Trước khi ra khỏi giường vào buổi sáng, hãy hít thở sâu một vài phút và sau đó từ từ ngồi dậy trước khi đứng lên. Chỉnh đầu giường hơi cao hơn khi ngủ cũng có thể giúp chống lại các tác động của lực hấp dẫn. Nếu bạn bắt đầu có triệu chứng của huyết áp thấp khi đứng, bắt chéo bắp đùi theo hình cái kéo và ép chặt, hoặc đặt một chân trên mỏm đá hoặc trên ghế và nghiêng người về phía trước càng nhiều càng tốt. Những bài tập này giúp máu chảy từ chân về tim tốt hơn.
Ăn thành các bữa nhỏ, ít năng lượng. Để giúp ngăn ngừa huyết áp thấp sau bữa ăn, hãy ăn theo nhiều bữa nhỏ trong ngày và hạn chế các thực phẩm giàu carbohydrate như khoai tây, gạo, mì ống và bánh mì. Bác sĩ cũng có thể sẽ khuyên bạn nên uống cà phê hoặc trà có chứa caffeine trong bữa ăn để tạm thời làm tăng huyết áp. Tuy nhiên, vì caffeine có thể gây ra các vấn đề sức khỏe khác, hãy hỏi ý kiến bác sĩ trước khi uống thêm thức uống có nhiều caffeine.