Tổng quan
Bệnh cúm A H5N1 là bệnh truyền nhiễm cấp tính đặc biệt nguy hiểm, do virus cúm type A, chủng H5N1, thuộc họ Orthomyxoviridae gây ra.
Triệu chứng
Người bệnh nhiễm cúm A H5N1 thường có những biểu hiện giống với cúm thông thường và kèm theo một số dấu hiệu nguy hiểm hơn. Mùa đông thời tiết trở lạnh là dịp cao điểm dễ bùng phát thành dịch. Các dấu hiệu sớm của bệnh cúm gia cầm H5N1 thường bắt đầu trong vòng 2-5 ngày kể từ ngày bị nhiễm trùng. Sau đây là một số triệu chứng cơ bản:
- Sốt cao liên tục trên 39 độ C, đau đầu.
- Đau mỏi cơ, đặc biệt là đau tăng khi ho
- Ho, đau họng.
- Đau nhức cơ bắp.
- Viêm màng kết.
- Một số bệnh nhân có triệu chứng buồn nôn, khó thở
- Ngoài ra bệnh nhân có thể tức ngực, tim đập nhanh, nhịp thở thanh, dần dần bệnh nhân bị suy hô hấp dẫn đến suy đa phủ tạng, dẫn đến tử vong.
Do diễn biến nhanh và tính chất nghiêm trọng của bệnh, nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời sẽ dẫn đến viêm phổi nặng, suy hô hấp cấp, suy các phủ tạng và tử vong.
Lây nhiễm
Con đường lây nhiễm đầu tiên và cũng dễ dàng nhất đó chính là tiếp xúc trực tiếp với gia cầm và chất thải của gia cầm nhiễm bệnh. Đó có thể là khi chăn nuôi, vận chuyển, giết mổ… Hoặc là gia cầm khỏe nhưng đã mang virus A H5N1.
Tiếp theo là do không thực hiện đúng các quy định về đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Tiết canh là một sản phẩm có nguồn gốc từ gia cầm nhiễm bệnh mà chưa được nấu chín cũng là một mối nguy. Trứng, thịt và các chế phẩm khác cũng vậy.
Cuối cùng đó là qua đường không khí. Những giọt nước li ti từ những cái hắt hơi, dịch nhày mũi…chứa virus cúm lan truyền rất nhanh.
Nguy cơ nhiễm cao
- Người chăn nuôi gia cầm, người chế biến gia cầm, người sống trong phạm vi vùng dịch cúm.
- Các đối tượng nhạy cảm và có sức đề kháng kém như trẻ em, phụ nữ có thai, người cao tuổi…
Điều trị
Quá trình trị liệu nói chung với các bệnh lý và cúm A H5N1 nói riêng đều phải có sự kết hợp khéo léo, khoa học giữa phác đồ điều trị bằng thuốc và chế độ dinh dưỡng hợp lý cho bệnh nhân. Tuân thủ nghiêm ngặt theo hướng dẫn điều trị cách ly của bác sĩ. Ngoài ra người bệnh thường có triệu chứng suy hô hấp, nên luôn cần có sự hỗ trợ về hô hấp như hút đờm, rung ngực, thở máy oxy…Nguyên tắc chung của việc điều trị như sau:
- Khi phát hiện bệnh, người bệnh phải được cách ly và thông báo kịp thời cho các cơ quan y tế dự phòng
- Dùng thuốc kháng virus độc lập hoặc kết hợp với (oseltamivir, zanamivir) càng sớm càng tốt trong vòng 48 tiếng. Kể cả những trường hợp tiếp xúc trực tiếp với người bệnh và có bị sốt
- Điều trị tại chỗ với những trường hợp nặng.
- Điều trị tại chỗ với những cơ sở thích hợp và yêu cầu tuyến trên giúp đỡ nếu tình trạng bệnh nặng
Dùng thuốc
Người bệnh sẽ được chỉ định dùng thuốc kháng virus đơn độc hoặc kết hợp (Oseltamivir, Zanamivir). Phải dùng thuốc trong vòng 2 ngày sau khi xuất hiện các triệu chứng của cúm A H5N1
Điều trị hạ sốt: Khi bệnh nhân nhiễm cúm A H5N1 có biểu hiện sốt cao trên 39oC, paracetamol giúp người bệnh hạ sốt và giảm các cơn đau đầu, đau cơ khó chịu. . không dùng thuốc hạ sốt nhóm salicylate như aspirin.
Trường hợp xảy ra bội nhiễm vi khuẩn, căn cứ vào thể trạng và tiền sử bệnh lý của bệnh nhân, bác sĩ sẽ kê toa một lại kháng sinh phù hợp để điều trị.
Dinh dưỡng
Cần phải đảm bảo một chế độ ăn hợp lý, dễ tiêu hóa và đủ dinh dưỡng dành cho người bệnh. Người bị nhiễm cúm A H5N1 thường bị sốt, các chức năng phủ tạng bị suy yếu nên thực phẩm khuyên dùng là dạng lỏng như cháo, bột, sữa…
Đối với người bệnh nhẹ và còn tỉnh táo chúng ta vẫn cho người bệnh ăn bằng đường miệng. Còn người bị bệnh nặng thì phải kết hợp đưa thực phẩm dinh dưỡng qua ống thông dạ dày và qua đường tĩnh mạch.
Chăm sóc hô hấp: giúp người bệnh ho, khạc; vỗ rung vùng ngực; hút đờm.
Phòng ngừa
Cúm A H5N1 ở người là một bệnh có diễn biến khó lường dễ dẫn đến biến chứng như suy đa phủ tạng và tử vong. Do vậy “phòng bệnh còn hơn chữa bệnh” ,biết cách phòng tránh các nguy cơ gây bệnh chính là bảo vệ cho tính mạng cho bản thân, gia đình và toàn xã hội. Trong đó có 3 biện pháp cơ bản sau:
Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm
Hãy dành ưu tiên cho các sản phẩm có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, đặc biệt là có dấu kiểm dịch của các cơ quan chức năng. Không nên sử dụng các loại thịt, trứng từ các loại gia cầm đã bị ốm, chết.
Ăn chín, uống sôi, đó chính là cách bảo vệ cơ thể bạn khỏi sự tấn công của vi khuẩn. Do vậy nên nấu chín kỹ các món ăn từ gia cầm, và đặc biệt không nên ăn những món không đảm bảo vệ sinh như tiết canh, húp trứng gà sống…
Nâng cao sức khỏe và khả năng miễn dịch
Khả năng miễn dịch chính là vệ sĩ vô hình giúp bảo vệ bạn trước các tác nhân gây hại của cuộc sống. Vì vậy bạn hãy tăng cường sức khỏe và khả năng phòng bệnh bằng các cách sau:
- Chăm chỉ tập thể dục thể thao, giữ ấm cơ thể khi trời lạnh, đặc biệt là bàn chân và các bộ phận đường hô hấp để tránh cảm cúm.
- Giữ gìn vệ sinh các nhân bằng cách thay, giặt quần áo, giày dép hàng ngày.
- Sử dụng các sản phẩm y tế có tính sát khuẩn như xà phòng để rửa tay thật kỹ với nước sạch, nhất là trước khi ăn và sau khi tiếp xúc trực tiếp với gia cầm.
- Đeo khẩu trang mỗi khi ra đường và khi đi vào vùng dịch hay khi tiếp xúc, chăm sóc bệnh nhân.
Hạn chế tiếp xúc với nguồn bệnh
Trang bị cho mình găng tay, khẩu trang, quần áo bảo hộ khi phải giết mổ gia cầm. Tốt nhất là nên hạn chế tiếp xúc với gia cầm kể cả khi chúng chưa có biểu hiện nhiễm bệnh.
Nên có hai thớt dành riêng cho thái thịt sống và thái thịt chín. Trước khi chế biến phải rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng, đeo găng tay, rửa dao thớt bằng nước sôi để tiệt trùng. Chỉ chọn những gia cầm còn khỏe để làm thực phẩm, nên tiêu hủy ngay và đảm bảo vệ sinh môi trường khi gia cầm có các dấu hiệu nhiễm cúm.
Trẻ em là đối tượng dễ bị lây nhiễm cao vì sức đề kháng còn yếu, vì vậy không nên cho trẻ chơi đùa cạnh chuồng gia cầm và tiếp xúc với gia cầm.
Biến chứng
- Biến chứng phổi thường gặp là tắc nghẽn đường thở (ở trẻ em), viêm phổi do vi-rút cúm, nhiễm trùng thứ phát.
- Biến chứng ngoài phổi gồm viêm cơ, viêm cơ tim, viêm não, tổn thương gan và hệ thần kinh…